طلا، به عنوان بخشی از دارایی‌های منقول متوفی (ماترک)، مشمول قوانین عام تقسیم ارث در ایران است. برخلاف تصور برخی از افراد که ممکن است به دلیل ماهیت زینتی طلا، آن را دارای قواعدی مجزا بدانند، تقسیم ارث طلا کاملاً تابع مواد قانون مدنی و احکام شرعی است.
اصول کلی تقسیم ارث طلا:
تبعیت مطلق از قانون: تقسیم اموال، جز در صورت توافق همه ورثه، باید دقیقاً مطابق با قوانین کشور انجام شود. هیچ یک از ورثه نمی‌توانند بدون رضایت دیگران، قوانین مربوط به نحوه تقسیم ارث را نادیده بگیرند.
اولویت ورثه سببی و نسبی:
ابتدا سهم خویشاوندان سببی (همسر): سهم همسر (زوج یا زوجه) متوفی، ابتدا از کل ماترک (از جمله طلا) کسر و پرداخت می‌شود.
سپس سهم خویشاوندان نسبی (خونی): پس از کسر سهم همسر، مابقی ماترک بین ورثه نسبی (پدر، مادر، فرزندان، خواهر، برادر و…) بر اساس طبقات و درجات ارث تقسیم می‌گردد.
قاعده حاجب (مانع): وجود ورثه در طبقه اول (مثل فرزندان)، مانع ارث‌بری ورثه طبقات بعدی (مثل خواهر و برادر) می‌شود. به همین ترتیب، وجود ورثه درجه اول (مثل فرزندان)، مانع ارث‌بری ورثه درجات بعدی همان طبقه (مثل نوه‌ها) خواهد شد.
سهم‌الارث ورثه نسبی (پس از کسر سهم همسر):
سهم والدین (پدر و مادر): هر کدام یک ششم از کل ماترک (در صورت وجود فرزندان).
سهم فرزندان: پس از کسر سهم همسر و والدین (در صورت وجود)، باقی‌مانده ماترک (طلا) میان فرزندان تقسیم می‌شود؛ با این قاعده کلیدی که: پسران دو برابر دختران ارث می‌برند. (قاعده ۲:۱)
تقسیم ارث طلای مادر بین وراث: رفع یک باور غلط رایج
یکی از بزرگ‌ترین ابهامات در خصوص تقسیم ارث طلا، مربوط به ارث طلای مادر بعد از فوت است.
باور عرفی اشتباه:
در عرف جامعه، به دلیل زینتی بودن طلا، ممکن است این تصور وجود داشته باشد که طلای بجا مانده از مادر صرفاً میان دختران تقسیم شده و پسران سهمی از آن نخواهند داشت.
حکم صریح قانونی:
این باور کاملاً اشتباه است. طلای مادر فوت شده، بدون هیچ تفاوتی با سایر اموال (مانند پول نقد، ملک یا سهام)، جزو ماترک محسوب شده و دقیقاً طبق قانون ارث تقسیم می‌شود:
سهم شوهر: ابتدا سهم شوهر (یک چهارم در صورت وجود فرزند و نصف در صورت عدم وجود فرزند) از کل طلا کسر می‌شود.
تقسیم بین فرزندان: باقی‌مانده طلا میان فرزندان (و والدین در صورت وجود) تقسیم می‌شود، با رعایت قانون سهم الارث پسر دو برابر سهم الارث دختر است.
در تقسیم ارث طلای مادر، جنسیت ورثه (دختر یا پسر) در نوع مال (طلا) تأثیری ندارد و سهم پسران دو برابر دختران است.
تقسیم ارث طلا در جمهوری اسلامی ایران، کاملاً تابع قانون مدنی است و هیچ استثنایی برای نوع طلا (زینتی بودن یا نبودن) وجود ندارد. برای اطمینان از صحت تقسیم، ابتدا سهم همسر متوفی (ورثه سببی) و سپس سهم ورثه نسبی بر اساس طبقات و درجات ارث محاسبه می‌گردد. مهم‌ترین نکته برای وراث این است که در صورت وجود فرزند، سهم ارث طلا دختر و پسر بر اساس قاعده “پسر دو برابر دختر” محاسبه می‌شود. آگاهی از این قوانین، از بروز اختلافات و تخطی از حقوق قانونی ورثه جلوگیری خواهد کرد.
